D'Alembertscher Operator

D'Alembertscher Operator

Der d’Alembert-Operator \Box (nach Jean Baptiste le Rond d’Alembert) ist ein Differentialoperator, der sich aus der Verallgemeinerung des Gradienten im vierdimensionalen Minkowskiraum ergibt. Er wird auch Quabla, Viereckoperator, Box-Operator oder Wellenoperator genannt.

Inhaltsverzeichnis

Definition

Im Rahmen der speziellen Relativitätstheorie (SRT) wird der Vierergradient durch


\partial_\mu=\left(\partial_{ct},\nabla \right)=\left(\partial_{ct},\partial_x,\partial_y ,\partial_z \right)
.

definiert. Die kontravarianten Komponenten ergeben sich durch Heraufziehen des kovarianten Index mit:


\partial^\mu=\eta ^{\mu \nu}\partial_{\nu}=\left(\partial_{ct},-\partial_x,-\partial_y ,-\partial_z \right)

Durch Kombination der beiden Operatoren lässt sich der lorentzinvariante d’Alembert-Operator bilden:


\Box := \partial^\mu \partial_\mu = \frac{\partial ^2}{c^2\partial t^2} - \frac{\partial ^2}{\partial x^2}
- \frac{\partial ^2}{\partial y^2} - \frac{\partial ^2}{\partial z^2} =
\frac{\partial ^2}{c^2\partial t^2} - \Delta

Er enthält nur zweite Ableitungen.

Vorzeichenkonventionen

Wie in der SRT üblich sind die Vorzeichen von der Signatur der Metrik abhängig. Oft wird in der SRT die Konvention (+,−,−,−) für die Signatur der Minkowski-Metrik verwendet, ansonsten benutzt man die Konvention (−,+,+,+). Für die erste Signatur ergibt sich der d’Alembert-Operator, wie oben bereits gezeigt, zu:


\Box = \frac{\partial ^2}{c^2\partial t^2} - \Delta

Für die andere Signatur ergibt sich analog:


\Box = \Delta - \frac{\partial ^2}{c^2\partial t^2}

Wellengleichung

Ursprünglich kommt der d'Alembert-Operator aus der Elektrodynamik und ergibt sich bei der Herleitung der Wellengleichung. Hieran ist deutlich zu erkennen, dass es sich bei der Elektrodynamik bereits um eine relativistische Theorie handelte, noch ehe man die SRT kannte. Zudem ist der d'Alembert-Operator ein Lorentz-Skalar und somit invariant unter Lorentz-Transformationen. Er spielt damit auch eine wichtige Rolle in der relativistischen Elektrodynamik. Unter Verwendung des d'Alembert-Operators kann für eine zweimal differenzierbare Funktion f(x,t) die Wellengleichung in einer sehr kompakten Form geschrieben werden


\Box f = 0

Literatur

  • Torsten Fließbach: Elektrodynamik. Lehrbuch zur theoretischen Physik, 3. Auflage. Spektrum Akademischer Verlag

Wikimedia Foundation.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Schlagen Sie auch in anderen Wörterbüchern nach:

  • d’Alembertscher Operator — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

  • D’Alembert-Operator — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

  • d’Alembertian operator — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

  • d’Alambero operatorius — statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de d’Alembert, m …   Fizikos terminų žodynas

  • opérateur dalembertien — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

  • opérateur de d’Alembert — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

  • оператор Даламбера — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

  • оператор Д’Аламбера — d’Alambero operatorius statusas T sritis fizika atitikmenys: angl. d’Alembertian operator vok. D’Alembert Operator, m; d’Alembertscher Operator, m rus. оператор Даламбера, m; оператор Д’Аламбера, m pranc. opérateur dalembertien, m; opérateur de… …   Fizikos terminų žodynas

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”