Martin Chladenius

Martin Chladenius
Martin Chladni

Martin Chladni, auch Chladen, Chladenius, Chladenio, (* 25. Oktober 1669 in Kremnitz, damals Königreich Ungarn, heute Slowakei; † 12. September 1725 in Wittenberg), war ein lutherischer Theologe.

Inhaltsverzeichnis

Leben

Als Sohn des lutherischer Geistlichen Georg Chladni (1637–1692) und seiner Frau Catharina (geb. Clement) geboren, erlebte er wohl eher unbewusst die Verfolgung seiner Familie, durch den Bischof von Neutra. Aufgrund ihres evangelischen Glaubens sah sich die Familie am 19. Oktober 1673 genötigt, aus der Furcht vor weiteren Übergriffen, Ungarn zu verlassen. Über Breslau gelangte die Familie am 18. November nach Görlitz, wo er von seinem Vater bis zum sechsten Lebensjahr unterrichtet wurde.

Ab 1675 besuchte er das Gymnasium in Görlitz, wechselte 1681 nach Sorau wo er sich bereits mit Griechisch, Hebräisch und Lateinisch beschäftigte. Auf Ansuchen seines Vaters bezog er 1683 das Gymnasium in Grimma, wechselte als dies renoviert wurde an die Landesschule in Meißen. Da sein Vater jedoch ein Studium nicht finanzieren konnte, fand er in der Familie von Gersdorff honorige Gönner und immatrikulierte sich am 16. Juni 1688 an der Universität Wittenberg.

Er fand Aufnahme im Haus des damaligen Adjunkten der philosophischen Fakultät Johann Baptist Röschel und konnte unter der Anleitung der Professoren Johann Deutschmann, Michael Walther und Christian Röhrensee, als viel versprechender Student, nach einem Jahr an ein kurfürstliches Stipendium gelangen. Am 28. April 1691 absolvierte er den akademischen Magistergrad der philosophischen Fakultät und war dann bei Caspar Löschers Privatschule als Gelehrter tätig.

Nebenbei besuchte er weiter die Vorlesungen an der Universität und geht 1694 als Lehrer der Kinder des Geheimrates Bernhard Zech nach Dresden. 1695 wird er als Pfarrer in Übigau ordiniert, übernimmt 1703 eine Pfarrstelle in Lausick und wird 1703 Oberpfarrer und Superintendent in Jessen. Daraufhin begibt er sich 1704 wiederum nach Wittenberg um dort im März den für die Superintendentur nötigen akademischen Grad eines Lizentiaten der Theologie zu erwerben. Nach dem Ausscheiden Valentin Ernst Löschers und Johann Georg Neumanns aus dem Wittenberger Universitätsbetrieb der theologischen Fakultät, wurde Chladni an die vierte Stelle als ordentlicher Professor der Theologie berufen, die er am 28. Februar 1710 antrat.

Während dieser Zeit setzte sich Chladni vor allen Dingen mit dem Abenteurer Johann Konrad Dippel, der den Glauben an geheimnisvolle Naturmächte und mystische Künste mit dem Pietismus verknüpfen wollte, literarisch auseinander. Nachdem 1712 wiederum eine Professur an der theologischen Fakultät vakant wurde, stieg Chadni in die dritte Professur auf und las über die Episteln Pauli. 1719 übernahm er die zweite Professur an der theologischen Fakultät, wurde damit Propst an der Wittenberger Schlosskirche und trat dem Wittenberger Konsortium als Konsistorialrat bei. Mehrmals übernahm er das Dekanat der theologischen Fakultät und vom Herbst 1720 bis Ostern 1721 nach Sitte der Wittenberger Universität war er Rektor der Einrichtung.

Chladni setzte sich für die Reinheit der lutherischen Lehre ein und führte Auseinandersetzungen mit den Anhängern des alten Apostolischen Glaubens. Des Weiteren setzte er sich für die Vereinigung mit den Reformierten Kräften in der evangelischen Kirche ein. Seine Gesundheit war begleitet von hypochondrischen Anfällen. Am 23. August 1725 erkrankte an einem Fieber und verstarb um 11:00 Uhr am 12. September 1725. Am 30. September wurde seine Leiche in der Wittenberger Schlosskirche beigesetzt.

Seit dem 18. Juli 1699 war Chladni verheiratet mit Charitas (beigesetzt am 15. Juni 1743 in der Schlosskirche), der sechsten Tochter des evangelischen Theologen Justus Sieber. Von den elf aus der Ehe stammenden Kindern verstarben zwei Söhne und drei Töchter frühzeitig im Kindesalter. Von den Kindern sind bekannt Justus Georg Chladni, Theodor (der Landphysikus in Großenhain war), Johann Martin Chladni, Benjamin Gottlob, Ernst Martin Chladni und Benedicta Hedwig († vor 1725).

Werke

Bücher und Traktate

  1. Commentatio de Ecclesiis Colchicis cum Praesat. Conradi Sam. Schutzfleichii, Wittenberg 1702
  2. Der verklärte Jesus oder 12 Betrachtungen über die Historie der Verklärung Christi, Wittenberg 1709
  3. Institutiones Homileticae regulis & observationibus luculentissimis instructae, Wittenberg 1724
  4. Institutiones Exegeticae regulis & observationibus luculentissimis instructae Wittenberg 1725
  5. Institutiones Theologiae Moralis, regulis & observationbibus luculentissimis instructae, cum Praefart. D. Gottlieb Wernsdorffii, Wittenberg 1726
  6. Erbauliches Handbüchlein gläubiger Beter, Wittenberg 1721
  7. Institutiones Passionales fuccinctae, Editore M.J.G.H., Schneeberg 1732

Predigten

  1. Das unschuldige Frolocken in den Hütten der gerechten: oder drey evangelische Jubel=predigten bey dem dreytägigen Jubel Feste, Wittenberg 1717
  2. Zwey Eedle Güter aus dem Heil=Brunnen Jesu Christo, oder Leichenpredigt auf Fr. Cleophe Salome Löscherin, Wittenberg 1717
  3. Die erfreuliche Friedenspredigt Esaia an sein Volck, aus Jes. LV.6.7. oder Bußpredigt in der Schlosskirche zu Wittenberg gehalten, 1720
  4. Der evangelische Prediger, der da kömmt, die Sünder zur Busse zu ruffen: oder Antrittsredean die Gemeinde Gottes in der Schlosskirche zu Wittenberg, 1719
  5. Die heilige Sorge eines gläubigen Kindes Gottes bey dem unschuldig vergossen Blute eines unglücklich entleibten, am XIII. Sonntage nach Trinitatis 1720
  6. Die unschuldige und Gott geheiligte Nahmensfreude gläubiger Seelen, am Tage St. Johannis des Täufers aus dem ordentlichen Fest Evangelio vorgestellt, 1712

Orationen und Episteln

  1. Caspar Loescherus Alexandro Alexandrino compartus 1719
  2. Allocutio ad Bernhardum, Ludovicum Adolphum & Wilhelmum Ernesttum des Zech` de obitu Patris Bernhardi Zech & c.
  3. Epistola ad Facultatem Theologicam Wittebergensem de Jubilaeo Academico 1702
  4. Vita Benedicti Nursmi ad Carpzovius filios´de obitu Patris Benedicti Carpzovii
  5. Auspicia Seculi Tertii Theologorum ordini Academiae Wittebergensis precatur Mart. Chladenius, 1702
  6. de Syncretismo Sabbatico ad Jo. Hieronymum de Wedig, 1707
  7. Ad Theodorum Dassovium de obitu uxoris 1720
  8. de mente Bernhardi Conner ‘ circa creationem Evae ad virum excellentissimum Bernhardum Zechium Gratulatio ob matrimonium cum nobiliss. Jobinia consummatum 1708

Dissertationen

  1. de Exemplo Principis, Resp. Jo. Christian Dresler, Obernav. Misn. 1691
  2. de Fide & Ritibus Ecclasiae Graecae hodiernae, Resp. Mich. Török, Sopron. Hung. 1693
  3. de Diptychis veterum, Resp. Barthol. Capesio, Schasburg, Trasylv. 1693
  4. de formatione Christi in Galatis, Resp. M. Imman. David Garmann, Annab. Sax. 1710
  5. de asseveratione doctrinae ad Tit. III. 8 pro Licentia August. Müller, Past & Superint. Jessensis, 1710
  6. de tactu Dei in gentilibus, Resp. M. Joh. Gottlieb Dehn, Grünb. Misn. 1710
  7. de Monothelismo Honorii Papae, Resp. August Christian. Brunst, Rugian 1710
  8. de conciliatione Mosis & Stephani circa annos Abrahammi Act. VII. 4 Resp. Jo. Guil. Rudolph Svevort. Franc. 1710
  9. de metu diei extremae apud heterodoxos aut intempestivo, aut nullo, Resp. M. Jo. Jac. Rühr Dresd. 1711
  10. de ecclesia plantata, Resp. Frid. Karb, Novisol. Hung. 1711
  11. de verbis institutionis in S Coena ex formula Judaica non explicandis, Resp. M. Mich. Herrmann, Bitterf. Sax. 1711
  12. de cognitione Christi fecundum carnem ad 2. Cor. V. 16. Resp. Constant. Fried. Hansch 1711
  13. de haeresibus antiquis falso nobis imputatis, Resp. Wilhelm. Steinbach, Thum. Misn. 1711
  14. de factis factitiis testibus Enthusiasmi in Papismo sufficientissimis, Resp. M. Ant. Günth. Moehring, Servest. Anhalt 1712
  15. de natura absolutionis evangelicae, pro Licentia M. Jo. Christianus Buckius, Past. & Superint. Torgaviensis 1712
  16. Vindiciae baptismi Evangelico Lutherani adversus novatorum conatus, Resp. M. Wenc. Sigism. Gerhard, Lignic. Sil. 1712
  17. de cognomine Boανέγες filiisZebedaei binis imposito Marc. III. 7. Resp. Jo. Hermanno Siricio, Lubec 1717
  18. de computo Dei in salvandis electis, Resp. M. Maurit. Wilhelm Wagner, Martinsb. Past. Lebus. 1712
  19. de violatione templi mystici ad I. Cor. III. 17. Resp. M. Jo Daniel Bodenburg. Mansfeld 1712
  20. Examen Theologiae pacisicae & comparativae a Jacob Gärdino propositae, Resp. M. Daniel Goetze, Stolberg. Misn. 1712
  21. de Philadelphianismo reces Ecclasiae nostrae obolato, Resp. M. Christoph. Ludov, Stieglitz, Lips 1713
  22. Θεολογουμευα Synesii Cyrenensis, Resp. Christoph Richter, Schneeberg. Misn. 1713
  23. de damnis & emolumentis ex controversia circa Theologram impiorum Resp. Christian Teuerlein; Calov. Lus. 1713
  24. de πληςοςία justificatorum cum absolutione ministri conciliabili Resp. Petro Magulacs Hung. 1713
  25. de abrenunciatone baptismali ad I Petr. III. Resp. Mich. Gottlieb Sartoeio, Gedan. 1713
  26. de professione fidei baptismali ad I. Petr. III. 21 Resp. M. Imman Henr. Kauderbach Gessing. Misn. 1731
  27. de fide simplici ad 2. Cor. XI. 3 Resp. M. Dan Rosenfeld, Lips. 1715
  28. Trisolium insaustum Chiliasmi, Desmi & Apocatastatismi, Resp. M. Jo Christian. Francke, Gelen. Misn. 1715
  29. De oeconomiia nova per praeconium poenitentiae extraordinarium non expectanda, Resp. M. Christian. Marbach, Svidn. Sil. 1715
  30. Θεομαχια ex consilio Gamalielis cavenda, Resp.Bartol. Melas, Schasburg, Transylv. 1715
  31. de revelationibus Brigitttae Svecicae, Resp. M. Benjamin Capsio, Emlebio Hohenloico. 1715
  32. de significatione voculae ταϋτο in veribis coenae demonstrativa, non comparativa, Resp. M. Car. Fried. Bergmann 1715
  33. de visionibus Hildegardis, Resp.David Christian Lange, Wittenberg 1716
  34. de conscientis cauteriata, Resp. M. Friedrich Boltz, Regiom. 1716
  35. Examendoctrinae Quesnellianae de fide justisicante in Bulla papali condemnate: pro Licentia M. Christ. Carol. Stempel Past. & Superintend. Jessen 1716
  36. Examen doctrinae Quesnellianae de Ecclessia Diss. Altera, Resp. M. Joh. Gottlieb Erlmann, Palaeo Bergera Misn 1718
  37. de spolio seductorum in fideles commisso ad Col II. 8, Resp. M. Christian. Sam. Claro, Witteb. 1717
  38. Vindiciae Reformationis Lutheri, Resp. M. Jo. Gottfr. Lessing, Camentio Lus. 1717
  39. Diss. I. Contra Lamindum Pritanium vindicans methodum Evangeicorum de inquirenda veritate coelesti: pro Licentia M. Albert Boetticher Past. & Superint. Dobriluccensis. 1717
  40. Diss. II contra Lamindum Pritanium, Resp. Jo. Georg. Werner, Koenigstein. Misn 1717
  41. de Israelis sua religione Constantia, Resp. M. Jacob. Frid. Junge, Tubing 1717
  42. de promovendis commodis ecclesiae Evangelico Lutheranae, Resp. Henr. John Bütemeiste, Cellensi. 1718
  43. de Pharifaeis & Scribis in cathedra Mosis sedentibus audiendis, Resp. Daniel Hainoczy, Hungar. 1718
  44. de sanctis Poirettianis non fanctis, Resp. M. Christian Gottf. Eccart, Lastaviensi Misn. 1718
  45. Diss. II ejusdem argumenti, Resp. Christophoro Stollio, Zittav. Lus. 1719
  46. de poenitentia insantum, Resp. Joh. Schroeder, Helfingora Dano 1719
  47. de fidei probatione divina, Resp. M. Gottffr. Sam. Seyfried, Freiberg Misn, 1720
  48. Num bona opera fint ipsa vita aeterna? Resp. Joh. Gottfr. Ertelio, Cremnitio Hung. 1720
  49. de studio pietatis genuino, Resp. Joh. Georg Tiemann, Isleb. Sax 1720
  50. de consilio Irenico novissimi Alloguii Tubingensis circa doctrinaam de persona Christi, Resop. M. Balth. Gottlob Hoffmann 1722
  51. Senentia Henrici Mori de Enthusiasta pre Atheno incurabili, Resp. Joh. Satorio, Rosnav. Hung. 1722
  52. de fummo gradu tentationum spiritualium: pro Licentia Henr. Augstinus Andreae, Superint. & Consortii Assesor in Comitatu Schaumburgico, ac nunc Hagae Pastor Prim. 1723
  53. de introversione hominis in fe ipsum cum vera tum Fanatica, Resp. M. Joh. Christian. Letsch, Wratislav 1723
  54. Epilogus orationis Dominicae Matth. VI. 13. vindicatus, Resp. M. Christian. Fried. Fischer Schneeberg. Misn. 1724
  55. de methodo concionandi Christi, Resp. M. Jo. Breu, Argentor. 1724
  56. de Theologia Emblematica, Resp. M. Benjamin Biehler, Past. Betav. 1725
  57. d Lectione Scripturae omnibus hominibus libera: pro Licentia M. Joh. Gottfr. Rochau, Past & Superint. Ilsenburg 1725

Programme

  1. de ά Φοςισμένω Paulo ad Rom.I. I. Cum ad audiendam orationem inauguralem invitaret 1710
  2. de Messia, spe gentium ad Hagg. II. 8 Fest. Nativ. Christi 1710
  3. de via ad coelum viva & vivisica ad Hebr. X. 20. Festo Paschatos 1711
  4. de intercossione inessabili Spiritu S. Ad Rom. VIII. 26. Fest. Pentec. 1711
  5. de confirmatione angelorum in bono, Fest. Michaelis 1711
  6. de plenitudine gratiae ex nativitate Christi redundante ad Joh. I. 16. Fest. Nativ. Christi 1713
  7. de gaudio Paschali, Fest. Pasch. 1714
  8. De loco Gal. IV. 4 Fest. Nativ. Christi 1715
  9. Vindiciae Psalmi CX.7. contra Socinianos: Fest. Pasch. 1716
  10. De nativitateChristi instar virgae Aaronis esslorescentis, Fest. Nativ. Christi 1717
  11. De Duce falutis consummatissimo ad Hebr. II. 10. Fest. Pasch. 1718
  12. De gratia Spiritus S. fovente, Fest. Pentec. 1719
  13. De δςησκκία αγγέλωυ, ad Col. II. 18 Fest. Mich. 1719
  14. Meditatio ad Luc. II. 7. Maria peperit filium suum: Fest. Nativ. Christi 1720
  15. De nexu mortis & resurrectionis Christi: Fest. Pasch. 1721
  16. De nuncio laeto de nativitate Jesu Christi ad Luc. II. 19. Fest. Nativ. Christi 1722
  17. De Filii Dei potentia in resurrectione conspicua ad Rom. I. 4. Fest. Pasch. 1723
  18. De mysterio incarnationis Christi: Fest. Nativ. Christi 1724
  19. De absorptione mortis ad. I. Cor. XV. 54. Fest. Pasch. 1725
  20. De Fanaticis recentioribus Britanniae, cum nomina membrorum Collegii Disputatorii exniberet 1710
  21. Αγαςήν μεςίδα ex Luc. X. 42 sistit pari occasione 1711
  22. Eyamen judicii Benedicti Picteti de Pietisttis 1712
  23. Vindiciae ministerii Lutherani contra Jesuitam anonymum 1713
  24. De Academiis 1714
  25. De constantia Studiosi Theologiae 1715
  26. Vindiciae Jubilaeorum contra Dicam ipsis scriptam 1717
  27. De Theologia insantum ab Erasmo memorata 1718
  28. Progr. I. Contra Irenaeum Elistium de eligenda religione in Germania, cum ad audiendam Orat. Inauguralem Joh. Guil. Jani invitaret 1719
  29. Progr. II. Contra Irenaeum Elpistium, cum nomina membrorum Collegii Disputaroriii exhiberer 1719
  30. Progr. III. Contra eundem pari occasione editum 1720
  31. Progr. Ivcontra eundem, cum ad audiendam Orat.inaug. MichHenr. ReinhardiPast. Sondershus. Invitaret 1721
  32. De deposito a Paulo commemorato I. Tim. VI. 20. cum at Orat.inaugur.. M. Mauritii Wilh. Wagneri, Superint. Baruthhin. Invitaret 1716
  33. De Doctorantu Lutheri, cum ad solennia Doctoralia d. 5. Nov. 1717
  34. De Reformationequod fit miraculum, cum ad Orat. Iaugur. M. Alberti Boetticheri, Supperint. Kirchhayn invitaret 1717
  35. De dissertatia Apostolorum Prophetarum & Doctorum, cum ad solennia Doctoralia d. 16. Oktober 1719 invitaret
  36. De statu ecclesiastico terrarum hyperborearum hodierno, cum ad Orat. Inaugur. Georgii Wallini Gymnasii Suecici, Harnösandensis LectorisPrimmari invitaret 1723
  37. De octo emolumentis insignius Doctorantus Theologici, cum ad solennia Doctoralia d. 6. Apr. 1723
  38. Intimatio Jubilaei Evangelici fecundi 1717
  39. Epistolam invitatoriam Ordinis Theologorum Wittebergensium ad universos Thologos in # Germania de Jubilaeo Lutherano celebrando 1717
  40. Syllogen Positionum Theologicarum in usum disputantum 1710, 1721

Literatur

  • Walter Friedensburg: Geschichte der Universität Wittenberg. Verlag Max Niemeyer Halle (Saale) 1917, Seite 551- 553
  • Johann Samuel Ersch und Johann Gottfried Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste Teil 17 Seite 14
  • Pfarrerbuch der Kirchenprovinz Sachsen. Bd. 2., Biogramme Br - Fa. Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt 2004 Seite 177 ISBN 3-374-02134-4
  • Michael Ranfft: Leben und Schriften aller Chursächsischen Gottesgelehrten,…. Leipzig: Wolfgang Deer 1742
  • Christian Gottlieb Jöcher: Allgemeines Gelehrten–Lexikon 1 Teil Spalte 1880

Weblinks


Wikimedia Foundation.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Schlagen Sie auch in anderen Wörterbüchern nach:

  • Johann Martin Chladenius — Johann Martin Chladni Johann Martin Chladni, auch: Johann Martin Chladenius (* 17. April 1710 in Wittenberg; † 10. September 1759 in Erlangen) war ein deutscher evangelischer Theologe und Historiker …   Deutsch Wikipedia

  • Martin Chladen — Martin Chladni Martin Chladni, auch Chladen, Chladenius, Chladenio, (* 25. Oktober 1669 in Kremnitz, damals Königreich Ungarn, heute Slowakei; † 12. September 1725 in Wittenberg), war ein lutherischer Theolog …   Deutsch Wikipedia

  • Martin Chladenio — Martin Chladni Martin Chladni, auch Chladen, Chladenius, Chladenio, (* 25. Oktober 1669 in Kremnitz, damals Königreich Ungarn, heute Slowakei; † 12. September 1725 in Wittenberg), war ein lutherischer Theolog …   Deutsch Wikipedia

  • Martin Cladenius — Martin Chladni Martin Chladni, auch Chladen, Chladenius, Chladenio, (* 25. Oktober 1669 in Kremnitz, damals Königreich Ungarn, heute Slowakei; † 12. September 1725 in Wittenberg), war ein lutherischer Theolog …   Deutsch Wikipedia

  • Martin Chladni — Martin Chladni, auch Chladen, Chladenius, Chladenio, (* 25. Oktober 1669 in Kremnitz, Königreich Ungarn, heute: Slowakei; † 12. September 1725 in Wittenberg), war ein lutherischer Theologe …   Deutsch Wikipedia

  • Chladenius — Chladni ist der Name von Ernst Florens Friedrich Chladni (1756–1827), deutscher Naturwissenschaftler Ernst Martin Chladni (1715–1782), deutscher Jurist Georg Chladni (1637–1692), evangelischer Theologe Johann Martin Chladni (1710–1759), deutscher …   Deutsch Wikipedia

  • Johann Martin Cladenius — Johann Martin Chladni Johann Martin Chladni, auch: Johann Martin Chladenius (* 17. April 1710 in Wittenberg; † 10. September 1759 in Erlangen) war ein deutscher evangelischer Theologe und Historiker …   Deutsch Wikipedia

  • Johann Martin Chladni — Johann Martin Chladni, auch: Johann Martin Chladenius (* 17. April 1710 in Wittenberg; † 10. September 1759 in Erlangen) war ein deutscher evangelischer Theologe und Historiker …   Deutsch Wikipedia

  • Ernst Martin Cladenius — Ernst Martin Chladni ( auch Chladenius; * 6. August 1715 in Wittenberg; † 4. März 1782 ebenda) war ein deutscher Jurist. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Familie 3 Werke 4 Literatur …   Deutsch Wikipedia

  • Ernst Martin Chladni — ( auch Chladenius; * 6. August 1715 in Wittenberg; † 4. März 1782 ebenda) war ein deutscher Jurist. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Familie 3 Werke 4 …   Deutsch Wikipedia

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”